Hoe ga ik uit elkaar bij samenwonen?

In Nederland kiezen steeds meer stellen voor samenwonen in plaats van trouwen. Het scheidingsproces bij getrouwde koppels en samenwoners verschilt.

Als u samenwoont kunt u scheiden zonder tussenkomst van een advocaat of mediator. Maar woont u samen en heeft u minderjarige kinderen? Dan moet er, als u uit elkaar gaat, in ieder geval wel een ouderschapsplan komen. Dat staat in de wet. Verder biedt een samenlevingsovereenkomst (als u dat heeft) meestal houvast als u uit elkaar gaat.

Kinderen: zorg en opvoeding

Als ouders van minderjarige kinderen uit elkaar gaan, is het opstellen van een ouderschapsplan verplicht wanneer er sprake is van gezamenlijk gezag. In een ouderschapsplan staan alle afspraken over de zorg en opvoeding van de kinderen nadat de ouders uit elkaar zijn. Het maakt niet uit of ouders getrouwd zijn, geregistreerd partners zijn of samenwonen. Er is echter wel een verschil. Anders dan bij getrouwde en geregistreerde ouders, hoeven samenwoners het ouderschapsplan niet aan een rechter voor te leggen wanneer zij uit elkaar gaan. Het is dus voldoende om samen afspraken te maken die in een ouderschapsplan kunnen worden opgenomen.

In het ouderschapsplan moeten afspraken staan over ten minste drie punten:

• Afspraken over de kinderalimentatie: hoe verdelen de ouders de kosten van de verzorging en opvoeding van de kinderen;
• Afspraken over de zorgregeling (of omgangsregeling) voor de kinderen;
• Afspraken over de manier waarop de ouders elkaar informeren over belangrijke onderwerpen die betrekking hebben op de kinderen.

Samenlevingscontract: wat staat er in?

In een samenlevingscontract/ overeenkomst zijn afspraken opgenomen die gelden tijdens de samenleving. Vaak is hierin ook opgenomen hoe mensen deze overeenkomst kunnen beëindigen. Soms staan er ook afspraken in over de manier waarop gezamenlijk vermogen of schulden moeten worden verdeeld na beëindiging van de relatie. Dit komt in de praktijk echter niet veel voor. Schulden die partners samen aangaan, zoals de hypotheekschuld bij de aankoop van een huis, blijven ook na de scheiding een gezamenlijke verantwoordelijkheid. De schuldeiser kan beide partners, ook na het uit elkaar gaan, ieder afzonderlijk aanspreken voor gemaakte schulden. Dit heet ‘hoofdelijke aansprakelijkheid’.

Ex-partners kunnen alleen van deze hoofdelijke aansprakelijkheid af als ze het samen eens worden wie de hypotheek (en de daarbij horende woning) overneemt, dit op papier zetten en de schuldeiser met deze wijziging akkoord gaat. Het is dus van belang om hierover ook in gesprek te gaan met de hypotheekverstrekker om te bespreken wat de mogelijkheden zijn.

Soms bevat de samenlevingsovereenkomst ook afspraken over alimentatie of over het pensioen dat is opgebouwd tijdens de relatie. In dat geval moeten mensen afspraken maken over de voortzetting daarvan of de verdeling hiervan na het uit elkaar gaan. Als er geen afspraak over alimentatie in de samenlevingsovereenkomst staat, is er geen sprake van een partneralimentatieverplichting. Als er kinderen zijn, geldt er uiteraard wel een kinderalimentatieverplichting. Een advocaat/mediator kan u hierbij helpen.

Verschil tussen samenwoners en getrouwden

Wie geen samenlevingscontract en geen kinderen heeft, hoeft bij het beëindigen van de relatie in principe alleen de gemeenschappelijke vermogensbestanddelen te verdelen.
Samenwonenden hoeven geen afspraken te maken over pensioen en alimentatie, tenzij dit expliciet is vastgelegd in de samenlevingsovereenkomst. Over en weer heeft u hier in principe als samenlevers geen wettelijk recht op. Het is één van de grootste verschillen tussen getrouwde koppels en samenwoners.